Czy małżonkowie mogą podzielić majątek wspólny jeszcze przed uzyskaniem rozwodu?
Takie pytanie często stawiają osoby, którym z różnych względów zależy na stosunkowo szybkim podziale wspólnego majątku, tak aby mogły nim dysponować bez żadnych ograniczeń. Zasadniczo nie ma przeszkód, aby małżonkowie rozporządzili majątkiem wspólnym jeszcze przed formalnym zakończeniem związku małżeńskiego, o czym szerzej w poniższym artykule. Forma podziału majątku wspólnego będzie uzależniona od tego, co wchodzi w skład majątku wspólnego.
Co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?
Należy zacząć od sprecyzowania, co dokładnie należy do majątku wspólnego małżonków, gdyż określenie co wchodzi do tego majątku, może czasami przysparzać trudności.
Jeżeli małżonkowie nie zawarli, ani przed wstąpieniem w związek małżeński, ani w jego trakcie umów majątkowych małżeńskich, to w chwili zawarcia związku małżeńskiego powstała między nimi, z mocy prawa majątkowa wspólność ustawowa.
Od tego momentu, co do zasady, wszelkie nieruchomości, ruchomości nabyte w trakcie małżeństwa są objęte wspólnotą małżeńską. Z kolei wszelkie przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem związku małżeńskiego stanowią składniki majątków osobistych małżonków – sam fakt zawarcia małżeństwa nie oznacza, że od tego momentu należą one do majątku wspólnego. Aby tak się stało, małżonkowie musieliby zawrzeć stosowną umowę majątkową małżeńską.
Art. 31 § 2 kro precyzuje, iż do majątku wspólnego małżonków należą, w szczególności, pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków (czyli np. dochody z prowadzonej działalności gospodarczej, umów o dzieło, zlecenia, agencyjnej), dochody z majątku wspólnego i osobistego każdego z małżonków, środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.
W skład majątków osobistych, zgodnie z art. 33 kro wchodzą, oprócz wspomnianych powyżej przedmiotów majątkowych nabytych przed dniem zawarcia małżeństwa, przedmioty majątkowe nabyte przez małżonka na podstawie dziedziczenia, zapisu, darowizny, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił, przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspakajania osobistych potrzeb jednego z małżonków, a także m.in. nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków, czy prawa autorskie.
Co do zasady istnieje zakaz podziału majątku wspólnego w trakcie trwania wspólności ustawowej, określony w art. 35 kro. Oznacza to, że nie można skierować sprawy o podział majątku wspólnego na drogę postępowania sądowego, ani ustalić umownie, w jaki sposób małżonkowie dzielą się wspólnym majątkiem w trakcie trwania wspólności majątkowej ustawowej.
Aby jednak podzielić majątek w trakcie trwania małżeństwa należy w pierwszej kolejności „zakończyć” stan ustawowej wspólności majątkowej. Nie ma przeszkód prawnych, aby małżonkowie wyłączyli taki stan. Nie ma obowiązku stanowiącego, iż małżonkowie są zobowiązani do pozostawania w ustawowej wspólności majątkowej.
Aby wyłączyć wspólność ustawową należy zawrzeć odpowiednią umowę majątkową małżeńską. Taka umowa sporządzana jest w formie aktu notarialnego przez notariusza. Będzie to umowa rozdzielności majątkowej – jej skutkiem będzie „wyłączenie” wspólności ustawowej, pozostaną więc dwa odrębne majątki obu małżonków.
Dopiero po ustanowieniu rozdzielności majątkowej możliwe będzie podzielenie majątku wspólnego małżonków. Jeżeli w skład majątku wspólnego wchodziła nieruchomość, to tutaj również konieczna będzie forma aktu notarialnego.
Co, jeżeli jedna ze stron chce podzielić majątek przed rozwodem, ale małżonkowie nie potrafią się porozumieć, co do umownego podziału majątku?
W takiej sytuacji, małżonek, który chce ustanowienia rozdzielności majątkowej może rozważyć skierowanie do sądu wniosku o ustanowienie rozdzielności majątkowej, o czym stanowi art. 51 § 1 kro. Wniosek musi być jednak umotywowany „ważnymi powodami”. Wśród takich powodów, w orzecznictwie sądowym, wskazuje się na długotrwałą separację faktyczną małżonków, która uniemożliwia lub znacznie utrudnia współdziałanie w zarządzie ich majątkiem wspólnym[1], czy też przypadek trwonienia majątku przez jednego z małżonków. Jak widać są to sytuacje wyjątkowe. Ważne powody strona będzie musiała udowodnić w postępowaniu sądowym, co nie zawsze może być proste. Postępowanie sądowe może być również długotrwałe.
Podsumowując, podział majątku wspólnego przed formalnym zakończeniem małżeństwa jest możliwy. Małżonkowie muszą w pierwszej kolejności ustanowić rozdzielność majątkową, a następnie postanowić, w jaki sposób dzielą majątek. Obu tych czynności mogą dokonać z pomocą notariusza.
W przypadku braku porozumienia można skierować do sądu wniosek o ustanowienie rozdzielności majątkowej (tzw. „przymusowy ustrój majątkowy). Procedura ta jest jednak bardziej skomplikowana. Wymaga złożenia odpowiednio umotywowanego wniosku wraz ze wskazaniem dowodów popierających żądanie, a następnie „przejścia” przez całe postępowanie sądowe.
Na końcu należy zaznaczyć, że małżonkowie mogą podzielić majątek przed rozwodem, w jego trakcie, a także już po zakończeniu małżeństwa. Przepisy nie nakładają na małżonków obowiązku podziału majątku w konkretnym terminie. Należy to do ich decyzji.
Niewątpliwie jednak, rozwiązanie kwestii związanych z majątkiem wspólnym umożliwi danej osobie swobodne nim dysponowanie, bez konieczności uzgadniania różnorakich kwestii związanych z majątkiem z drugą osobą.
[1] Wyrok Sądu Najwyższego z dn. 29.01.1997 r., I CKU 66/96, Wyrok Sądu Najwyższego z dn. 24.11.2017 r., I CSK 118/17
Jeśli szukasz adwokata, prawnika na terenie Olsztyna, który poprowadzi Twoją sprawę o podział majątku wspólnego – skontaktuj się ze mną.
