Decydując się na wytoczenie powództwa o zasądzenie alimentów często pojawia się myśl, że kwotę alimentów będzie można skutecznie wyegzekwować dopiero w momencie zakończenia postępowania – czyli w momencie orzeczenia sądu. W praktyce jednak osoba, która decyduje się złożenie pozwu potrzebuje pieniędzy od razu – na bieżące utrzymanie dzieci. Co w takiej sytuacji?
Na rozwiązanie powyższej sytuacji znaleziono rozwiązanie w postaci zabezpieczenia alimentów. Polega ono na tym, że sąd reguluje obowiązki stron na czas trwania postępowania. W przypadku alimentów oznacza to, że sąd może zobowiązać obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej (art. 753 § 1 kpc).
Jak wygląda proces uzyskiwania zabezpieczenia alimentów?
Osoba uprawniona do alimentów musi złożyć odpowiedni wniosek. Taki wniosek może być częścią pozwu o alimenty bądź pozwu rozwodowego. Może stanowić również odrębne pismo. Należy również wskazać konkretną kwotę, którą sąd ma zabezpieczyć. Podstawą zabezpieczenia jest jedynie uprawdopodobnienie roszczenia (art. 753 § 1 kpc). Oznacza to, że nie ma konieczności udowodnienia roszczenia, a jedynie jego uprawdopodobnienie. W tym celu należy wykazać przed sądem jakie są przybliżone koszty utrzymania dziecka, jakie są dochody rodzica, który występuje w imieniu dziecka przed sądem oraz jakie są wydatki rodziny.
Jeżeli zaś chodzi o koszty to wniosek o zabezpieczenie alimentów jest wolny od opłat, gdyż ustawowo osoby dochodzące roszczeń alimentacyjnych są zwolnione od kosztów sądowych.[1] Dodatkowo nie pobiera się opłaty od wniosku o udzielenie zabezpieczenia, zgłoszonego w piśmie rozpoczynającym postępowanie.[2]
Co ważne, wniosek o zabezpieczenie sąd ma obowiązek rozpoznać bezzwłocznie, nie później niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu do sądu (art. 737 kpc). Jak widać sprawom o zabezpieczenie nadawany jest szczególny priorytet i są one rozpoznawane w krótkim czasie. Rozpoznanie wniosku ma miejsce na posiedzeniu niejawnym sądu – nie jest więc wyznaczana rozprawa w tym przedmiocie, a wnioskujący nie jest przesłuchiwany.
Sąd rozpoznaje wniosek i wydaje postanowienie. Takie postanowienie może zaskarżyć zażaleniem obowiązany do zapłaty alimentów. Postanowienie o zabezpieczeniu alimentów jest jednak natychmiastowo wykonalne, a to znaczy, że nie ma potrzeby oczekiwania na stan uprawomocnienia się postanowienia. Nawet gdy zobowiązany do płacenia alimentów wniesie zażalenie to i tak zobligowany jest on zapłaty kwot wskazanych w zabezpieczeniu. W razie niezastosowania się przez zobowiązanego do postanowienia o zabezpieczeniu uprawiony może złożyć wniosek do komornika sądowego o egzekucję. Sprawa będzie tutaj ułatwiona – sąd z urzędu nadaje postanowieniu klauzulę wykonalności (art. 743 § 1 kpc), a taki dokument jest podstawą do wszczęcia egzekucji komorniczej.
Zabezpieczenie alimentów na dzieci a zabezpieczenie potrzeb rodziny
Obecnie powszechna jest wiedza na temat tego, że można domagać się zasądzenia alimentów na rzecz dzieci. Oboje rodzice są zobowiązani do łożenia na ich utrzymanie. Warto jednak wiedzieć, że istnieje możliwość zabezpieczenia kwoty na zaspokojenie potrzeb rodziny. Podstawę stanowi tutaj art. 27 kro, który stanowi, że: „oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.” Co ważne w jednym z orzeczeń przesądzono, że: „pomiędzy małżonkami na podstawie art. 27 k.r.o. istnieje obowiązek alimentacyjny o charakterze bezwzględnym i nie uchyla go zdolność małżonka do samodzielnego utrzymania się z pracy zarobkowej lub prowadzonej działalności gospodarczej.[3]”
Alimenty będą dotyczyły tylko dzieci małoletnich i tych, które ze względu na stan zdrowia bądź dalsze kształcenie się nie są w stanie jeszcze samodzielnie się utrzymać. Rodzinę stanowią małżonkowie, ich dzieci (małoletnie i pełnoletnie, lecz niesamodzielne), a także pasierbowie przebywający we wspólnocie domowej.[4] Przyjmuje się, że ustalając zakres obowiązków małżonków należy stosować regułę, wedle której stopa życiowa wszystkich członków rodziny powinna być w zasadzie równa, przy uwzględnieniu usprawiedliwionych potrzeb każdego z nich.[5]
Podobnie jak w przypadku alimentów żądanie należy sformułować w odpowiednim piśmie. Wskazać konkretnie dochodzoną kwotę oraz uzasadnić żądanie.
Kiedy żądać alimentów, a kiedy kwoty na zaspokojenie potrzeb rodziny? Wybranie odpowiedniego żądania będzie uzależnione od okoliczności faktycznych sprawy. Należy również pamiętać, że rodzinę tworzą małżonkowie, tak więc osoby pozostające w związkach niesformalizowanych nie będą miały możliwości żądania zasądzenia kwoty na zaspokojenie potrzeb rodziny.
Zabezpieczenie przyszłych roszczeń alimentacyjnych
Istotne jest również to, że istnieje prawna możliwość zabezpieczenia przyszłych roszczeń alimentacyjnych jeszcze przed urodzeniem się dziecka (art.754 kpc). Sąd może zobowiązać obowiązanego do wyłożenia odpowiedniej sumy na koszty utrzymania matki przez trzy miesiące w okresie porodu oraz na utrzymanie dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu. Żądanie takie jest jednak obwarowane terminem – wynosi on 3 miesiące od dnia urodzenia się dziecka. Odmiennie niż w przypadku zabezpieczenia „zwykłych” roszczeń alimentacyjnych rozstrzygnięcie zapada dopiero po przeprowadzeniu rozprawy.
[1]art. 96 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
[2]art. 95 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
[3]wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 15.09.2015 r., I ACa 332/15
[4] M. Fras [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, red. M. Habdas, LEX/el. 2023, art. 27
[5] wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu z dn. 2.10.2013 r., I Ca 354/13
