Sąd w wyroku orzekającym rozwód może orzec m.in. o sposobie korzystania małżonków ze wspólnego mieszkania, o ile małżonkowie zajmują razem wspólne mieszkanie – przez czas wspólnego zamieszkiwania w nim rozwiedzionych małżonków. Orzeczenie powyższe może przyjąć różne formy w zależności od okoliczności faktycznych sprawy – może być więc to konkretne wskazanie jak małżonkowie mogą korzystać z mieszkania, a w skrajnych, wyjątkowych przypadkach nawet eksmisja jednego z małżonków.
Korzystanie ze wspólnego mieszkania po rozwodzie
Co ważne powyższe rozstrzygnięcie obejmuje każde mieszkanie zajmowane przez małżonków. Będzie więc to nie tylko mieszkanie objęte wspólnością ustawową małżeńską, ale także mieszkanie, do którego tytuł prawny przysługuje tylko jednemu z małżonków, mieszkanie pracownicze, a nawet lokal zajmowany bez tytułu prawnego.
Należy jednak podkreślić, że jest to rozwiązanie jedynie tymczasowe, na czas wspólnego zamieszkiwania małżonków po rozwodzie. W żaden sposób nie przesądza ono o posiadaniu tytułu prawnego do lokalu, czy też o sposobie podziału majątku wspólnego. Rozstrzygnięcie takie ma na celu jedynie zapobieżenie powstaniu pomiędzy byłymi małżonkami konfliktu na tle korzystania ze wspólnie zajmowanego lokalu.
W orzeczeniu dotyczącym korzystania ze wspólnego mieszkania sąd wskaże z jakich pomieszczeń mogą korzystać strony – np. które przeznaczone są do wyłącznego korzystania, a które stanowią część wspólną. Strony powinny przedstawić swój wniosek w tym zakresie.
Podział wspólnego mieszkania
Oprócz orzeczenia przez Sąd o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania istnieje również możliwość podziału wspólnego mieszkania, bądź przyznania tego mieszkania na własność jednemu z nich, o ile drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczania lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego – zakładając, że podział bądź przyznanie jest w ogóle możliwe.
Aby sąd dokonał podziału mieszkania należy przedstawić stosowne plan podziału – w planie podziału należy wskazać, które pomieszczenia przypadną danej osobie wskutek podziału, a także jakże przeróbki związane będą z tym podziałem i na czyj koszt będą realizowane.[1]
Odnosząc się zaś do zgody, o której mowa powyżej, to należy wskazać, że zgoda taka musi być wyrażona wyraźnie np. w piśmie procesowym bądź ustnie na rozprawie. Należy również wskazać, że strona może cofnąć zgodę, a to oznaczać będzie, że należy traktować taką sytuację, tak jak gdyby zgoda nie została wyrażona.
Co istotne, sąd może przyznać mieszkanie jednemu z małżonków np. wówczas, gdy jest ono przedmiotem najmu. W takiej sytuacji, druga strona traci przymiot najemcy. Wymagana jest jednak zgoda takiej strony na tego rodzaju rozstrzygnięcie.
Eksmisja współmałżonka
W wyjątkowych wypadkach, sąd może orzec eksmisję jednego z małżonków, zwłaszcza gdy uniemożliwia on wspólne zamieszkiwanie swym rażąco nagannym postępowaniem. Będą to jednak sytuacje wyjątkowe, skrajne. Okoliczność rażącego, nagannego postępowania będzie musiała być wykazana przed sądem i poparta odpowiednimi dowodami. Naganność musi mieć stopień rażący, czyli być oczywista dla każdego przeciętnego odbiorcy. Jak wskazano w uchwale Sądu Najwyższego (CI) z dn. 13.01.1978 r., III CZP 30/77: „Rażąco naganne postępowanie ma miejsce zwłaszcza wtedy, gdy stałe nadużywanie przez małżonka alkoholu, wywoływanie awantur i dopuszczanie się aktów przemocy stanowi zagrożenie dla życia, zdrowia lub spokoju pozostałego małżonka i innych członków rodziny, zwłaszcza małoletnich dzieci.”
Podobnie jak w powyższych przypadkach, sam fakt orzeczenia eksmisji względem jednego z byłych współmałżonków nie przesądza o podziale ich majątku wspólnego. Jak wskazuje się w doktrynie, sąd powinien wziąć przede wszystkim pod uwagę dobro małoletnich dzieci oraz małżonka, któremu powierzono opiekę nad dziećmi.[2] Powyższe stanowisko wydaje się być w pełni uzasadnione – przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego duży nacisk kładą na ochronę dobra małoletnich dzieci, które z uwagi na swój wiek nie są w stanie jeszcze samodzielnie się utrzymać.
[1]J. Sasiak [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, red. M. Fras, M. Habdas, LEX/el. 2023, art. 58.
[2]J. Sasiak [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, red. M. Fras, M. Habdas, LEX/el. 2023, art. 58
